تخت جمشید شاهکار تاریخ

یونانیان (یونی آنی، جهت اطلاع به جغرافیای تاریخی ایران مراجعه شود) و به تبع آنها اروپائیان گاهی آنرا پرسه پلیس، پرسَپُلیس یا پرسپولیس (persepolis) می خوانند، و چون تخت جمشید پایتخت اداری نبود، یونانیان از آن اطلاعات کمی داشتند. نام تاریخی آن که در کتیبه های کاخ ها ثبت شده پارسَه (parsa) به معنای شهر مردمان پارسی است، در ایران قدیم چهل منار هم نام برده شده است. آثار تاریخی به جای مانده در آن، از باشکوه ترین مجموعه های تاریخ ایران و جهان است. این بنا در زمان داریوش اول از پادشاهان هخامنشی در سال 518 قبل از میلاد به قصد ایجاد پایتختی آئینی در جلگه مرودشت، بر دامنه کوه مقدس رحمت (کوه مهر) بنیان نهاده شد، و ساخت آن جمعا حدود 120 سال به طول انجامید. مجموعه تخت جمشید به وسعتی حدود 135000 متر مربع و تماما از سنگ ساخته شده است. در میان سنگها از هیچ گونه ملاتی استفاده نشده اما در بعضی نقاط، سنگها را با بست های آهنی به نام دم چلچله ای به هم اتصال داده اند و از چفت هایی سربی استفاده کرده اند. مجموعه تخت جمشید شامل هفت کاخ (تالار)، نقوش برجسته، پلکانها،‌ ستونها، ‌و دو آرامگاه سنگی است، جمعا بیش از سه هزار نقش برجسته در ساختمان ها و مقبره های تخت جمشید وجود دارد، که به طرز خارق العاده ای هماهنگ می باشند. در قسمت بالای تخت جمشید در دامنه کوه رحمت دو آرامگاه وجود دارد، که آرامگاه اردشیر دوم و اردشیر سوم می باشند. تخت جمشید حدود دویست سال محل سکونت شاهان هخامنشی بوده تا اینکه در 330 ق.م. بر اثر یک انقلاب انسانی ایرانی به رهبری اسکندر اشکانی فرمانده پاتیزان های گارد شاهی حکومت شاه خدایی در ایران پایان یافت و تخت جمشید رها گردید،